Savaş haberlerinden kaçınmak doğru mu?

Uzmanlar, insanların savaş ya da diğer travmatik olaylar karşısında kaçınma davranışı göstermelerinin doğal bir tepki olabileceğini belirtiyor ve bunun bazı durumlarda ruh sağlığı açısından gerekli olduğunu vurguluyor. Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “İnsanların savaş veya diğer travmatik olaylarla ilgili kaçınma davranışları göstermesi doğru bir tepki olabilir ancak bu kaçınmanın ruh sağlığı açısından dengeli bir yaklaşımla birlikte kullanılması gerekir.” söz konusu.

Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Uzmanı Klinik Psikolog Uluğ Davet Beyaz, savaş ve deprem gibi travmatik olaylar karşısında kişinin doğrudan maruz kalmamasına rağmen kaçınma davranışları göstermesinin nedenleri hakkında bilgi verdi.

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz kaçınma davranışının; Sıkıntılı ya da rahatsız edici bir olay ya da durum sonrasında hızlı ve geçici bir rahatlama ihtiyacı doğrultusunda kişinin bazen isteyerek bazen de istemeyerek reddetme-inkar etme tepkisi olarak tanımlanabileceğini açıkladı.

Kaçınmanın bilişsel (belirli konular hakkında düşünmekten kaçınmak), duygusal (belirli duygu veya hisleri yaşamaktan kaçınmak) veya bağlamsal (olay ve durumlardan kaçınmak) olarak sınıflandırılabileceğini belirten Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şöyle devam etti:

Stresle baş etme çabasının yansıması

“Travmatik olaylardan kaçınma davranışları; empati, terör, geçmiş deneyimler, kontrol ihtiyacı gibi bir takım psikolojik faktörlerin sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir. Bu davranışlar kişinin duygusal dengesini koruma ve gerilimle baş etme çabalarının bir yansımasıdır. Ancak bu tür kaçınma davranışları uzun vadede kişinin kendi travmalarıyla yüzleşme sürecini geciktirebilir.

Savaşlar, depremler, doğal afetler gibi travmatik olaylar insanlığın tarihi boyunca yaşadığı acı olaylar arasındadır. Ancak bazı kişiler bu tür olaylara doğrudan maruz kalmasalar dahi kaçınma davranışları sergileyebiliyorlar.”

Geçmişte benzer travmatik bir olaya doğrudan maruz kalmış kişilerde de görülmektedir.

Bu durumun nedenleri hakkında bilgi veren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları kaydetti:

“Birçok kişi haberlerde veya medyada bu tür travmatik olaylar gördüğünde empati ve duyarlılık gösterme eğiliminde oluyor. Duygusal olarak etkilenen bu bireyler olaylardan kaçınma eğiliminde olabilirler. Empati, başkalarının acılarına karşı duyarlı olma yeteneğini yansıtır ve bu nedenle bireyler bu tür haberleri izlemekten veya bunlar hakkında konuşmaktan kaçınmak isteyebilir. Travmatik olayları öğrenmek insanların korku ve kaygılarını artırabilir.

Özellikle olayların görsel ve işitsel medya aracılığıyla sunulması durumunda bu kaygılar daha da belirginleşebilmektedir. Bu nedenle bireyler bu tür haber ve etkinliklerden uzak durmayı tercih edebilirler. Geçmişte benzer bir travmatik olaya doğrudan maruz kalmış veya yaşamış kişiler bu tür olaylardan kaçınma davranışlarını daha net bir şekilde sergileyebilirler.

Olaylar üzerinde kontrol sahibi olma çabasının yansıması

Bunun nedeni geçmiş deneyimlerin yarattığı dehşetin travmatik olayların hatırlanıp yeniden yaşanmasına neden olması olabilir. Olayları öğrenmek bireylerin daha inançsız hissetmesine neden olabilir. Bu gibi durumlarda kaçınma davranışları, kişinin olaylar üzerinde bir miktar kontrol kazanma çabasının bir yansıması olabilir. İlim öğrenmekten uzaklaşarak imanı hissetmeye çalışılabilir.”

Kaçınma davranışı uzun vadede sorunları derinleştirir

Kaçınma davranışlarının nedenlerine değinen Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları söyledi:

“Kaçınma davranışları kişinin kendini savunma mekanizmalarının bir yansıması olarak başlar. Özellikle travmatik olaylardan kaçınmak kişinin duygusal dengesini korumayı amaçlar. Bu tür olaylardan kaçınmak, kişinin kaygı ve gerginlik düzeylerini kontrol etmeye ve duygusal zararlardan kaçınmaya çalıştığını gösterir. Kısacası kaçınma, kişinin kendi duygusal refahını savunma girişimi olarak başlar.

Bu davranış ertelemeye neden olur

Ancak bu kaçınma davranışları uzun vadede sorunları daha da kötüleştirebilir. Özellikle kişi olayları her zaman görmezden geliyorsa, bu onların etkilerini ele almak ve duygusal olarak hazır hale gelmek için gerekli adımları atmamak anlamına gelebilir. Bu, travmatik olayların kişinin zihinsel sağlığına daha fazla zarar vermesine yol açabilir. Kaçınma davranışları kişinin olayların etkileriyle yüzleşmek ve gerektiğinde destek aramak yerine sorunları ertelemesine neden olabilir.

Özetle, kaçınma davranışları başlangıçta kişinin kendini koruma çabasını temsil edebilir ancak uzun vadede bu davranışlar sorunları derinleştirebilmektedir. Bu nedenle travmatik olaylarla baş etmenin sağlıklı yolu, olayların etkileriyle yüzleşmek, duygusal destek almak ve gerektiğinde profesyonel yardım almaktır. “Bu, kişinin duygusal iyileşme sürecine başlamasına yardımcı olabilir.”

Ruh sağlığı için gerekli

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, bireylerin savaş ya da diğer travmatik olaylarla ilgili kaçınma davranışları göstermesinin doğal bir tepki olabileceğini belirterek, “Bazı durumlarda ruh sağlığı için gereklidir. Ancak bu, kişinin asla savaşa veya diğer travmatik olaylara maruz kalmaması gerektiği anlamına gelmez. “Ruh sağlığı açısından dengeyi korumak önemli ve bu denge kişiden kişiye değişebiliyor” dedi.

Denge nasıl kurulur?

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, travmatik olaylardan tamamen uzak durmanın olumsuz etkileri olabileceğini vurguladı ve sözlerini şöyle tamamladı:

“İnsanların bu tür olaylara belli ölçüde maruz kalması ve bu olaylara ilişkin bilgileri, onların dünya olayları hakkında bilinçli ve bilgili olmalarına yardımcı olabilir. Bu, empati geliştirme, farkındalığı artırma ve hatta yardım sağlama arzusunu destekleyebilir. Ruh sağlığı açısından istikrar, kişinin duygusal ihtiyaçlarını ve sınırlarını tanımakla ilgilidir. Bu bazen travmatik olaylardan bir süre uzak kalmayı gerektirebilirken bazen de olaylar hakkında bilinçli olarak bilgi edinmeyi gerektirebilir. Her kişinin ihtiyaçları farklıdır, dolayısıyla istikrar bireysel tercihlere bağlıdır.

Sonuç olarak bireylerin savaş ya da diğer travmatik olaylara ilişkin kaçınma davranışları gerçek bir tepki olabilir ancak bu kaçınmanın ruh sağlığı açısından istikrarlı bir yaklaşımla birlikte kullanılması gerekmektedir. Doi numarası: https://doi.org/10.32739/uha.id.42621